Gemerek nedir, Gemerek ne demek

Gemerek; Dil bilgisi yönünden Türkçe'de özel olarak kullanılır.

  • Sivas iline bağlı ilçelerden biri

Yerel Türkçe anlamı:

Yanar gibi, az yanma.

Gemerek hakkında bilgiler

Gemerek, Sivas ilinin bir ilçesidir. Şarkışla ilçesine bağlı bir bucak iken 1953 yılında ilçe olmuştur. 5'i belediye (Yeniçubuk, Sızır, Çepni, Eğerci ve İnkışla), 33'ü köy olmak üzere 38 yerleşim biriminden oluşur. 54.500 nüfusuyla Sivas'ın ikinci büyük ilçesidir.

Tarihçi Ali Bıyık'a göre Ermeniler tarafından Gamirk' (Գամիրք) olarak telaffuz edilen Gemerek (‏كمرك‏ - گمرك - گمه رك‏‏) günümüzde Sivas'a bağlı bir ilçedir. Gemerek (‏كمرك‏ - گمرك - گمه رك) ismini açıklayıcı herhangi bir yazılı bilgi mevcut değildir. Ali Cevad’a (?-1914 İstanbul) göre Tonus ilçesinin beldesi olan Gemerek’in adının nereden geldiği bilinmemektedir. Ayrıca Gemerek ismine Gaziantep’te de rastlamaktayız. Halk tarafından kabul edilen Kemer-i Ak kelimesinin zamanla değişerek Gemerek ismini aldığı söylenmekte fakat akademik ve mantıklı bir geçerliliği olmadığı için biz buna itibar etmiyoruz. Son yıllarda yapılmış olan akademik çalışmalar ile Gemerek ismi hakkında şu bilgilere sahip olmaktayız. Gemerek ismi, Prof. Dr. Bilge UMAR’ın tespiti ile Hititler zamanından kalma bir isim olup orijinal söylenişi Gamaraha’dır. Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY, Gemerek isminin Türkçe bir isim olduğunu belirtir fakat biz, bunu şu şekilde açıklamaktayız. Prof. Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu’nun tesbiti ile: “…Tevrat-ı Şerif’de: Nuh Nebi’nin, yeryüzündeki insanların Tufan’dan sonra ilk ataları gösterdiği üç oğlundan birisi Yasef (Yapheth)’in oğlu “Gomer” diye anılan Kimmerler, Asurluları bunaltmışlar ve Urmiye Gölü doğusundan sonra Adana/Çukurova’ya Kızılırmak bölgesine varıncaya kadar göçüp hâkim olmuşlardır. Bunlardan, Trabzon-Bayburt arasındaki “Kemer Dağı”, Sivas-Kayseri arasında ve Kızılırmak boyundaki “Gemerek” ile Kars-Arpaçayı solundaki, “Gümürü/Gümrü”, Rize Çayeli İlçesi çıkışındaki “Kemer Köyü” ( Kemer Köyü 1600 lü yıllarda bölgeye gelen Türk boylardan birine ait bir aile tarafından ilk kez yerleşim kurularak oluşturulmuş bir Köydür.) gibi coğrafya hatıraları günümüze kadar kalmıştır. Yukarıda açıkladığımız Gemerek kelimesini özetle şu şekilde açıklayabiliriz: Türk ırkının, daha çok gök gözlü, kumral ve sarışın tipinde tanınan; Altay Dağları ile Irtış Irmağı arasındakileri Kimek/Kemak, Ural Dağları ile Karpatlar arasındakileriyle Kafkaslar kuzeyindekileri ise, Kimar/Kimmer diye anılırdı. Kayseri-Sivas arasında ve Kızılırmak solundaki bölgenin adı Gemerek de, Kimmerler anlamında ve onlardan kalmıştır.” Ayrıca Prof. Dr. Ali AKTAN, Gomer+ek/Kimmer+ek kelimesi ile Gemer+ek kelimesinin benzerliğini bana izah ettikten sonra “-ek” kelimesinin Türkçe’de çokluk eki olduğunu ve özellikle Gemerek kelimesini Peçen+ek kelimesi ile kıyaslayarak Gemerek kelimesinin Kimmerler’den bir yadigâr olduğunu tespit ettiler. Yukarıdaki açıklamalara güvenerek ve şahsıma ait tespit ile Gemerek kelimesinin Türkiye Türkçesi’ndeki yazılışı ve okunuşu ile Kimmerler kelimesini farklı dillerdeki yazılış ve okunuşunu karşılaştırarak şu şekilde açıklamaya çalıştım: “Kimmerler isminin değişik dillerdeki yazılışını şöyle sıralayabiliriz: ‘Farsça’daki (کیمری), Macarca’daki (Kimmerek) ve İngilizce’deki (Cimmerians) kelimeleri ile özellikle adı geçen kelimenin Farsça ve Macarca’daki yazılış ve okunuşlarını düşündüğümüz de Gemerek kelimesi başlangıçta bir topluluğu (Kimmerler) belirtirken kelimenin günümüze değin coğrafi bir ad olarak geldiğini söyleyebiliriz.’ Ayrıca Sis Kazâsı (Sis Sancağı)’nda Yörükan [Oğuzlar-Türkmenler] tâifesinden Gemerik Cemâatını da bilmekteyiz.” Açıkladığımız Gemerek kelimesinin Türkçe bir isim olduğunu söyleyip bu açıklamadan başka, kelimeye farklı anlam arayışı içinde olmanın ve yapılmış olan farklı açıklamaların tutarlı olmadığını düşündüğümüzden, bu anlamların akademik bir önemi olmayıp itibar edilmemelidir. Gemerek ve yöresini incelediğimizde çeşitli medeniyetler ve uygarlıkların izlerine rastladığımız gibi bazı dönemler çeşitli çalışmaların olduğu bir gerçektir. Gemerek ve yöresini tarihi bir süreç içerisinde değerlendirirken, ilk önce Anadolu’nun coğrafi ve tarihi konumu hakkında biraz bilgi sahibi olmalıyız. Gemerek ve yöresi de Anadolu coğrafyası ve tarihinde konumu itibari ile önemli bir yerdedir. Çünkü Anadolu’nun tarihî coğrafyasında kuzey-güney, doğu-batı yollarının kesiştiği bir nokta da olması ve günümüzde de Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin orta noktasındaki yerleşkesini düşündüğümüzde gerçekten, Gemerek’in ne kadar önemli bir yerde olduğunu anlayabiliriz. Gemerek ve yöresini değerlendirirken Sivas, Kayseri ve Yozgat şehirlerinin tarihi ile bağlantı kurup Anadolu tarihindeki yerini belirteceğiz. Hemen hemen tüm medeniyet ve uygarlıklar muhtelif zamanlarda Gemerek ve yöresine de hâkim olmuşlardır. Hâkim olan bu medeniyet ve uygarlıklar şunlardır: Paleolotik Dönem, Neolitik Dönem, Kalkolitik Dönem, Eski Tunç (Bronz) Dönemleri hakkında bazı bilgiler mevcut iken Hattiler, Hititler, Asur Ticaret Kolonileri, Frigyalılar, Kimmerler, Medler, Persler, Büyük İskender, Pontus Krallığı, Kapadokya Krallığı, Roma İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu, Sasaniler, Emeviler, Haçlılar, Danişmendliler, Türkiye Selçukluları, İlhanlılar, Eratnalılar, Kadı Burhaneddin, Timurlular, Dulkadirliler [Oğuz-Türkmen telaffuzu ile Dulkadırlılar], Osmanlılar ve Türkiye Cumhuriyeti devletlerinin hâkimiyet alanı olmuştur. XVI. yüzyılda biz Gemerek’i Bozok Sancağının Çubuk Nahiyesine bağlı bir karye yani köy olarak görmekteyiz. [Çubuk Nahiyesinin merkezi günümüzde Eskiçubuk ile Yeniçubuk’tur. Yeniçubuk bu özelliğini hâlâ korumaktadır.] Ayrıca çeşitli dönemlerde Gemerek ve yöresinde Amerikan Board Örgütünün faaliyetleri bilinmektedir. Gemerek, 1895-96 yılındaki Devlet Salnamesi ile Tonus ya da Tenos Kazası’nın (Şehr-i Kışla ya da Şarkışla’nın) müstakil bir nahiyesi olduğu bu tarihten sonra Osmanlıların son dönemine kadar adı geçen kazaya bağlı bir nahiye merkezi olarak nahiye müdürleri tarafından idare edilmeye başlandığı bilinmektedir. 30.11.1929 tarihinde Gemerek İstasyonu (günümüzdeki Yeniçubuk İstasyonu) açıldı.1930 yılında Mustafa Kemal ATATÜRK Gemerek İstasyon’unda konaklamıştır. 1936 yılında ise Gemerek’te belediye teşkilatı kurulmuştu. 1950’li yıllardan sonra Ermeniler kendi istekleriyle İstanbul’a göç etmeye başlamışlar, bugün Gemerek’te hemen hemen hiç Ermeni vatandaşı kalmamıştır. Farklı yerlere giden Ermeniler Gemerek kelimesini isim ve soyisim alarak veya yaşadıkları yere vererek Gemerek ile bağlarını koparmamışlardır. Şarkışla’ya bağlı Gemerek Bucağı, 1 Mayıs 1953 tarih ve 6058 sayılı kanun ile ilçe olmuştur . Gemerek Türkiye'deki sol akımı harekatında bulunan Deniz Gezmiş'in de yakalandığı yerdir. 12 Mart Darbesinin ilk günlerinden sonra Yusuf Aslan ile birlikte Sivas'a gitmekteyken motosikletleri bozuldu. Bir ihbar sonucu polislerin gelmesi üzerine çıkan çatışmada Aslan ile birbirlerini kaybettiler. Aslan o esnada Elmalı'da iken, Gezmiş ise 16 Mart 1971 salı günü Sivas'ın Gemerek ilçesinde etrafı sarılarak yakalandı ve Kayseri'ye getirildi. Gemerekliler, Deniz Gezmiş'in yakalanmasından dolayı çeşitli olumlu ve olumsuz olaylarla karşı karşıya kalıyorlar. Gezmiş'in yakalanması Gemereklilere hiçbir şey kazandırmadığı gibi bir şey de kaybettirmedi. Sadece Gezmiş, Sivas'a bağlı Gemerek sınırları içinde yakanlanmıştır.

 

Sivas'ın batısında yer alan ilçenin, doğusunda Şarkışla, güneybatısında Kayseri, kuzeybatısında Yozgat bulunur. Yüzölçümü 1.150 km2'dir. Rakımı 1.200 m'dir. Karasal iklimin tesiri altındadır. Kışları soğuk, yazları sıcak ve kurak geçer. Maksimum 40 °C, minimum -34.4 derece sıcaklık görülür. Yılın 125-145 gününde don olayı yaşanır. Sızır kasabasının kuzey batısı ormanlık alanlarla kaplı olup bu bölgede çok sayıda yayla mevcuttur. Bunlardan bazıları, Hatabalanı, Kaymaklı, Taaltı, Kısık, Karamıklı ve Gevrekgil yaylalarıdır.

 

Gemerek ayrıca bir dönem siyasi olaylarda adını duyurmuş ve coğrafi konumuyla doğu ve batı arasında bir köprü oluşturmuş. Birçok söylemmerek doğu batı sınare göre gelarının tam ortasında Türkiye'nin göbeğini oluşturmaktadır

Gemerek anlamı, kısaca tanımı:

Sivas : Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan illerinden biri.

İlçe : Yönetim bakımından yurt bölümlemesinde ilden sonra gelen bölüm, kaymakamlık, kaza.

Şarkı : Tonlama değişiklikleriyle çeşitli duygular uyandıran uyumlu, ezgili insan sesleri dizisi. Divan edebiyatında, bestelenmek için dörtlükler biçiminde ve uyaklı olarak yazılmış olan şiir biçimi. Ezgi, müzik parçası, melodi, liet. Klasik Türk müziğinde aşk üzerine söylenen, nakaratı ve ara nağmesi olan parça.

Bucak : İlçelerin, bir müdürle yönetilen bölümlerinden her biri, nahiye. Burdur iline bağlı ilçelerden biri. Kenar, köşe, yer.

Belediye : Bu örgütün bulunduğu bina. İl, ilçe, kasaba, belde vb. yerleşim merkezlerinde temizlik, aydınlatma, su, toplu taşıma ve esnafın denetimi gibi kamu hizmetlerine bakan, başkanı ve üyeleri halk tarafından seçilen, tüzel kişiliği olan örgüt, şehremaneti.

Yerleşim : Yerleşme, iskân.

Birim : Bir çokluğu oluşturan varlıkların her biri, ünite. Dilin, oluşturduğu yapı içinde, belli bir düzlemde yer alan öbür ögelerle kurduğu bağıntılarla tanımlanan ayrı nitelikli öge, ünite. Bir niceliği ölçmek için kendi cinsinden örnek seçilen değişmez parça, vahit. Herhangi bir kuruluştaki alt bölümlerden her biri. Bir kümenin her elemanı.

Nüfus : Kişi. Bir ülkede, bir bölgede, bir evde belirli bir anda yaşayanların oluşturduğu toplam sayı, popülasyon. Ortak bir özellik gösteren kimselerin bütünü.

İkinci : İki sayısının sıra sıfatı. Birinciden sonra gelen kimse veya nesne. Sırada önem bakımından birinciden sonra gelen. Değer ve kalitece birinciden sonra gelen. Yeni, bir başka.

Bağlı : Bir kimseye, bir düşünceye, bir hatıraya saygı, aşk vb. duygularla bağlanan, sadık, tutkun. Bir kuruluşun yetkisi altında bulunan. Halk inanışına göre, büyü etkisiyle cinsel güçten yoksun edilmiş (erkek). Sınırlanmış, sınırlı. Gerçekleşmesi bir şartı gerektiren, vabeste. Kapatılmış olan, kapalı. Bir bağ ile tutturulmuş olan.

Biri : Bilinmeyen bir kimse. Bir tanesi.